انشا با موضوع شطرنج
مقدمه
شطرنج یا چترنگ یک بازی دونفره است که بر روی صفحه شطرنج و با استفاده از مهرههای شطرنج (شاه، وزیر، رخ، فیل، اسب و سرباز) انجام میشود. هر یک از مهرههای شطرنج به شکل مخصوصی حرکت میکنند و قادر به زدن مهرههای حریف نیز هستند.
هدف این بازی مات کردنِ حریف است؛ یعنی ایجاد وضعیتی که شاه حریف هیچ راهی برای فرار نداشته باشد. همچنین بازی درصورت تسلیم اختیاریِ یکی از بازیکنان نیز به پایان میرسد؛ این اتفاق معمولاً وقتی میافتد که شکست اجتنابناپذیر بهنظر برسد.
بدنه
بازی شطرنج همچنین در چندین حالت ممکن است با تساوی ختم شود. بازی شطرنج به سه بخشِ شروع بازی یا گشایش، وسط بازی و آخر بازی تقسیم میشود که در هر یک از این مراحل، تاکتیکها، استراتژیها و سبکهای متفاوتی بهکار بسته میشوند.
مهرههای شطرنج دارای ارزش متفاوتی هستند و برای ثبتِ حرکات، با نمادهای ویژهای نوشته میشوند. شطرنج دارای تاکتیکهایی ازجمله چنگال و آچمز و دارای جنبشها و حرکات ویژهای مانند حرکت قلعه، آنپاسان و ترفیع پیاده است.
قدمت این بازی به سدهٔ ششم میلادی در شرق هندوستان بازمیگردد. نوع اولیهٔ شطرنج با نام سانسکریتِ چاتورانگا در امپراتوری گوپتا ابداع شد و در زمان حکومت خسرو انوشیروان ساسانی به ایران معرفی شد.
شطرنج در ایران، با کمی تغییر در قوانین بازی، نام چَترَنگ را بر خود گرفت و با فتح قلمرو امپراتوری ساسانیان، توسط عربها در سراسر جهان اسلام رایج شد و «شطرنج» نام گرفت.
ایرانیان و اعراب از قرن نهم میلادی، اروپا و روسیه را با شطرنج آشنا کردند؛ به همین دلیل در اغلب زبانهای اروپایی نام این بازی برگرفته از واژهٔ «شطرنج» یا «شاه» (مهرهٔ اصلی بازی) و نام بیشتر مهرهها هم برگرفته از نامهای فارسی و عربی آنهاست. در اروپا، رفتهرفته شطرنج دستخوش تغییراتی شد و با تغییر شکل حرکت برخی مهرهها پویایی و سرعت بازی افزایش یافت.
در اواخر قرن نوزدهم، رقابت قهرمانی شطرنج جهان بنیادگذاریشد. نخستین قهرمان رسمی شطرنج جهان ویلهلم اشتاینیتس، شطرنجباز یهودی اهل بوهم بود که در سال ۱۸۸۶ با غلبه بر یوهانس تسوکرتورت ِانگلیسی این عنوان را بهدستآورد.
ماگنوس کارلسن ِ نروژی قهرمان فعلی شطرنج جهان است که با غلبه بر ویسوآناتان آناند در سال ۲۰۱۳ صاحب این عنوان شد. در سال ۱۹۲۴، سازمان بینالمللی شطرنج جهان (فیده) بنیادگذاری شد و بهتدریج مسابقات و عناوین تازهای بهوجود آمدند. رقابتهای بینالمللی شطرنج در طول جنگ جهانی دوم متوقف شد و پس از جنگ جهانی دوم، فیده مسئولیت برگزاری رقابت قهرمانی شطرنج جهان را بر عهده گرفت.
تاکنون ۱۷۰ فدراسیون ملی عضو فیده شدهاند و این سازمان را به یکی از بزرگترین نهادهای ورزشی جهان تبدیل کردهاند. فیده تلاش فراوانی برای افزودن شطرنج به بازیهای المپیک داشته، اما این اتفاق هرگز نیفتاده و بهجای آن از سال ۱۹۲۷ المپیاد شطرنج بین تیمهای ملی شطرنج کشورهای مختلف دنیا برگزار میشود.
فیده همچنین درجههایی چون استاد فیده، استاد بینالمللی و استادبزرگ را به بهترین شطرنجبازان دنیا اهدا میکند. استاد بزرگ، پس از قهرمان جهان، معتبرترین عنوانی است که یک بازیکن شطرنج میتواند بهدست آورَد و گفته میشود که نخستین بار نیکلای دوم، تزار روسیه، در سال ۱۹۱۴ گروهی از بهترین شطرنجبازان دنیا را استاد بزرگ نامید.
شطرنجبازان اهل اتحاد شوروی در دوران پس از جنگ جهانی دوم به قدرت بیرقیب شطرنج جهان تبدیل شدند، بهطوریکه تا سال ۱۹۷۲ تمامی رقابتهای قهرمانی جهان بین شطرنجبازان کشور شوراها برگزار شدهبود.
در این سال بابی فیشر آمریکایی که بسیاری او را بهترین شطرنجباز تاریخ میدانند، عنوان قهرمانی را از شوروی خارج ساخت. پس از فیشر نیز این عنوان دوباره به شوروی بازگشت و بهترتیب، آناتولی کارپف، گری کاسپارف و ولادیمیر کرامنیک صاحب این عنوان شدند و تا سال ۲۰۰۷ که ویسواناتان آناند ِهندی به مقام قهرمانی رسید، این عنوان در شوروی و روسیه باقی ماند.
هم زنان و هم مردان امکان کسب عنوان قهرمانی شطرنج جهان و دریافت درجات استادی را دارند و تورنمنتهای شطرنج اغلب بدون محدودیت جنسیتی و سنّی برگزار میشوند، اما درجات و عناوین مخصوصی هم برای شطرنجبازان زن در نظر گرفته شده که دریافت آنها شرایط آسانتری دارد و مسابقهٔ قهرمانی شطرنج زنان جهان هم برای تعیین بهترین بانوی شطرنجباز دنیا برگزار میشود.
فیده همچنین مسابقات قهرمانی جهان را برای ردههای سنّی مختلف و بهطور جداگانه برای دختران و پسران برگزار میکند و درجات استادبزرگی مخصوصی را هم به بهترین طراحان و حلکنندگان مسائل شطرنج اهدا میکند.
شطرنج رابطهٔ نزدیکی با ریاضیات و رایانه دارد. در سال ۱۹۹۷، دیپ بلو، ساختهٔ شرکت آیبیام، توانست برای نخستین بارگری کاسپارف، قهرمان وقت شطرنج جهان، را شکست دهد. مسابقات شطرنج گاهی با محدودیت زمانی برگزار میشوند و عنوان شطرنجِ سریع و برقآسا برای مسابقاتی که زمان کوتاهی دارند استفاده میشود.
در کنار انواع شطرنج رسمی (استاندارد، سریع و برقآسا)؛ انواع دیگری از این بازی مانند شطرنج آرماگدون، شطرنج بولت، شطرنج سیامی و شطرنج ۹۶۰ هم علاقهمندان زیادی دارند.
همچنین بخوانید: انشا درمورد بازی های محلی
نتیجه شطرنج
نتیجه شطرنج به دو صورت است یا به برد یکی از طرفین و باخت طرف دیگر منجر میشود یا به تساوی کشیده میشود. برد یکی از طرفین به سه طریق اصلی میتواند اتفاق بیفتد:
- حریف مقابل مات شده باشد؛ بازی بلافاصله خاتمه مییابد.
- حریف مقابل باخت را قبول کرده باشد؛ در این صورت میگویند حریف تسلیم شده یا بازی را واگذار کردهاست و بازی بلافاصله خاتمه مییابد.
- در مسابقاتی که با کنترل زمان برگزار میگردد زمان حریف به پایان رسیده باشد. بازی بلافاصله خاتمه مییابد.
موارد دیگری نیز ممکن است در مسابقات به اعلام باخت یکی از طرفین از سوی داور منجر شود. برای مثال چنانچه بازیکنی سه بار حرکات غیرقانونی انجام داده باشد (فرضاً شاه خود را در حالت کیش رها کرده و حرکت دیگری انجام داده باشد یا مهرهای را به خانهای که قانوناً نمیتوانسته بدان حرکت کند حرکت داده باشد) داور در دفعات اول و دوم به بازیکن اخطار میدهد و در مرحله سوم میتواند بازیکن را بازنده اعلام کند؛ یا در صورتی که یکی از بازیکنان به طرق مختلف سعی در برهم زدن تمرکز حریف داشته باشد داور میتواند به او اخطار دهد یا او را بازنده اعلام کند یا موارد دیگری که داور ممکن است یک بازیکن را به خاطر تخطی از اصول بازی یا خارج شدن از دایره بازی شرافتمندانه جریمه و بازنده اعلام کند. تساوی بازی نیز ممکن است به چندین طریق اتفاق بیفتد که شرح آن در بخش «تساوی در بازی (پات)» رفت. بازیکنی که بازی را میبرد یک امتیاز، بازیکنی که بازی را مساوی میکند نیم امتیاز و بازیکنی که بازی را میبازد صفر امتیاز دریافت میکنند.
قوانین اساسی بازی
۱٫۱. بازی شطرنج بین دو حریف انجام میشود که مهرههای خود را به نوبت بر یک صفحهٔ مربع به نام صفحهٔ شطرنج حرکت میدهند. بازیکن دارای مهرههای سفید بازی را شروع میکند. نوبت حرکت بازیکن زمانی است که حرکت حریف او انجام شدهباشد.
۱٫۲. هدف هر بازیکن قراردادن شاه حریف در معرض حمله است به نحوی که حریف در حرکت قانونی بعد به هیچ امکان نتواند شاه خودش را از معرض حمله خارج کند. بازیکنی که موفق به این امر شدهاست به اصطلاح حریف را «کیش و مات» کردهاست و بازی را بردهاست.
۱٫۳. اگر بازی به شرایطی برسد که هیچیک از دو بازیکن نتواند «کیش و مات» کند، بازی مساوی است.
آغاز بازی
بازی توسط یک مهرهٔ سفید آغاز میگردد و پس از آن، یک مهرهٔ سیاه حرکت میکند. بازی همینگونه و طبق همین روند ادامه پیدا میکند و بازیکنان به ترتیب (به نوبت) مهرههای سفید و سیاه (روشن و تیره) خود را حرکت میدهند.
زمان بازی
نخستین ساعت مکانیکی شطرنج توسط «توماس برایت ویلسون» (۱۸۴۳–۱۹۱۵) اختراعشد و در مسابقات شطرنج لندن در سال ۱۸۸۳ مورد استفاده قرار گرفت.
یک ساعت شطرنج متشکل از دو ساعت است که با یکدیگر ارتباط دارند و وقتی یکی از آنها متوقف میشود، دیگری وقت را آغاز میکند. ساعتهای امروزی آنالوگ و دیجیتال و دارای ویژگی پرچم هستند.
پایان بازی
بازیهای شطرنج معمولاً با پیروزی یکی از بازیکنان به پایان میرسد. بازیکن بهمنظور پیروزی باید شاه حریف را کیش کند و همهٔ خانههایی را که شاه میتواند به آن حرکت کند، تحت پوشش قرار دهد. بازیکن میتواند در هر جای بازی که خواست، بازی را واگذار کند و این رخداد زمانی روی میدهد که بازیکن باخت خود را قطعی بداند.
تساوی در شطرنج یکی دیگر از راههای پایان بخشیدن به بازی است. پنج حالت وجود دارد که در آن تساوی در شطرنج رخ میدهد:
- توافق دوطرفه: انجام این حالت در هر مرحله از بازی امکانپذیر است و فقط باید دو طرفِ بازی تساوی را بپذیرند.
- پات: زمانی رخ میدهد که هیج مهرهای نتواند حرکتی در صفحهٔ بازی انجام دهد و شاه در حالتِ کیش نباشد و درضمن نتواند هیچ حرکتی انجامدهد.
- تکرار سهگانه: اگر یکی از طرفین بتواند اثبات کند که یک موقعیت واحد برای بار سوم در صفحه پدیدار شده، خواه این تکرار در سه حرکت متوالی یا غیر متوالی پیش آمده باشد بازی مساوی میشود.
- قانون پنجاه حرکت: چنانچه پنجاه حرکت متوالی انجام شود بدون این که پیادهای حرکت کرده باشد یا سواری گرفته شده باشد بازی میتواند با ادعای یکی از طرفین مساوی اعلام شود.
- نداشتن نیروی کافی برای مات کردن شاه: اگر کیش مات کردن شاه امکانپذیر نباشد، بازی مساوی میشود. این حالت زمانی رخ میدهد که مهرههای کافی برای کیش مات کردن شاه در صفحهٔ بازی وجود نداشته باشد. برای مثال، یک شاه و یک فیل در مقابل یک شاه باشند.
- کیش دائم: اگر یکی از بازیکنان شاه حریف را در معرض کیش دائمی قرار دهد. یعنی شاه راهی برای خروج از کیش در حرکتهای بعدی نداشته باشد.و حرکات ادامه دارد
منبع: ویکی پدیا