به آن دسته از رسانه های همگانی که برای پخش و انتشار اخبار, اطلاعات,آ”اهی ها و ایجاد ارتباط میان مردم و انتقال فرهنگ و ارزش ها از زبان و بیان مکتوب استفاده می کنند, مطبوعات می گویند.
البته نباید از نظر دور داشت که ممکن است همانند تعاریف سایر پدیده های اجتماعی که نسبی هستند برای مطبوعات نیز تعاریف گوناگونی ارائه شود.مطبوعات در عین حال که دارای امتیازات و برتری هایی نسبی به سایر رسانه ها هستند با محدودیت هایی نیز مواجه می باشند.
انواع مطبوعات
مطبوعات و تقسیم بندی ها
- موضوع:فرهنگی, اجتماعی, اقتصادی, سیاسی , علمی ,هنری , ورزشی, اعتقادی, فنی
- روش:خبری , آموزشی, سرگرمی ,تصویری, تحلیلی , پژوهشی , طنز
- ترتیب انتشار: روزنامه , هفته نامه , دوهفته نامه , ماهنامه , دوماهنامه , فصلنامه, دو فصلنامه , سالنامه, گاهنامه , ویژه نامه
- محدوده ی توزیع:داخلی , شهری , منطقه ای , کشوری , بین المللی
- رنگ: تک رنگ , دورنگ, چهار رنگ, رنگی
- قطع: جیبی , پالتویی ,خشتی , رحلی , متروئی…
- مخاطب : سن ,جنس , معلومات ,سلیقه , فرهنگ ,موضوعی
- مالکیت : ارگانی , خصوصی
۱)روز نامه های صبح و عصر
روزنامه هایی که هر روز صبح انتشار می یابند را روزنامه ی صبح و روزنامه هایی که هر روز عصر منتشر می شوند, روزنامه عصر می نامند.
اکثر روزنامه های ایران هم اکنون صبح ها منتشر میشوند و کثرت آن ها نسبت به روزنامه های عصر به وضوح قابل مشاهده است.
۲)روزنامه های ملی , منطقه ای و محلی
منظور از روزنامه های ملی , روزنامه هایی هستند که معمولا در پایتخت منتشر می شوند و تیراژ نسبتا زیاد و توزیع گسترده ای در سراسر کشور دارند. درحالیکه روزنامه های منطقه ای یا محلی به نشریاتی اطلاق می شود که قلمرو نشر آن ها از حدود یک شهر یا شهرستان و حداکثر استان تجاوز نمی کند.
هدفف روزنامه های ملی عمدتا چاپ خبر های مهم و دست اول مملکتی و بین المللی است اما نشریات منطقه ای می کوشند ضمن پرداختن به اخبار مهم روزمره , اخبارر جزئی منطقه تحت پوشش خود را نیز منتشر کنند.
۳) روزنامه های تخصصی
روزنامه های یومیه بنابر طبیعت خود یک وسیله نشر اطلاعات و اخبار عمومیبه شمار می روند و داشتن تنوع در مطالب از علل وجودی ان ها به شمار می رود و با این همه برخی روزنامهه های اختصاصی نیز وجود دارند که فقط به نقل و درج خبرهایی در زمینه های خاص می پردازند. از مهم ترین انواع این روزنامه ها می توان از روزنامه های ورزشی یا اقتصادی نام برد.
۴)نشریات عامه پسند
این قبیل نشریات معمولا قطعی کوچک و تقریبا نصف عادی روزنامه های قدیم را دارند که به قطع هفته نامه ای معروف است.صفحات آن ها برای جلب مشتری و فروش بیشتر انباشته از عکس , عنوان های درشت و خیره کننده و هیجان انگیز و مطالب کوتاه و فشرده است.
این قبیل نشریات جنجالی به زعم خود افشاگری و انگشت گذاشت بر روی احساسات و هیجانات خوانندگان و بالاخص جوانان را تعقیب می کنند.
برخی از صاحب نظران از این گونه مطبوعات به عنوان نشریات “زرد” نام می برند.
انواع نشریات
۱)نشریات محلی
این نشریات که بصورت هفتگی, دوهفتگی و گاهنامه منتشر می شوند در واقع مکمل روزنامه های محلی هستند و چون فرصت بیشتری برای انتشار دارند به صورت جزئی و دقیق تر به مسائل می پردازنمد.تعداد اینگونه مجلات در شهرهای بزرگ طبیعتا بیتشر از شهرهای کوچک است.
۲)نشریات مصور اطلاعات عمومی
تکیه ی اصلی این قبیل مجلات , بر چاپ گزارش های توصیفی همراه با عکس های بزرگ و کوچک از وقایع روز است.مطالب اینگونه نشریات معمولا خبری نیستند تا دچار کهنگی شوند و به همین دلیل دست اندر کاران آنها سعی دارند که با گذشت یک یا دو هفته بوی کهنگی از آن ها استشمام شود.
۳) نشریات طنز
مطالب این نشریات با کیفیت های کاملا متفاوت از سایر نشریات منتشر می شوند و ممکن است شامل طنز , کاریکاتور , مطالب انتقادی در قالب مطلب یا تصویر و امثال اینها باشد.
نشریات طنز به لحاظ تاریخچه “ملانصرالدین”وجود داشته اند. و دوران انقلاب اسلامی میتوان از هفته نامه ی ” گل آقا” نام برد که با مدیر مسئولی مرحومم کیومرث صابری اداره میشد.
۴)نشریات مناسبتی
این قبیل نشریات , طیف گسترده ای را در بر گرفته و بعضا در مقاطعی نظیر ایام انتخابات و دوران برپایی نمایشگاه ها منتشر می شود. گاهی نیز چنین نشریاتی لا استفاده از امکانات چاپی ارزان و توزیع داوطلبانه و بدون دستمزد , توسط گرو های جوان و پرشور غیر حرفه ای و احیانا مستعد و خو قریحه , به صورت غیر مرتب و برای دستیابی به اهداف خاص ,انتشار می یابند.
۵)نشریات ویزه گروه ها(زنان,کودکان,جوانان و …)
این نشریات از نظر اجتماعی و تاثیر گذاری بر رفتار گروهی از مخاطبان منتشر می شوند و به عنوان یک پدیده ی جامعه شناختی درمیان مطبوعات دوره ای جایگاه خاصی دارند. در سال های اخیر علاوه بر مجلات اختصاصی بانوان که تعداد آن ها افزایش یافته , روزنامه های مخصوص زنان نیز منتشر شده اند . ولی این روزنامه ها به دلایلی پایدار نمانده اند.
۶)نشریات وابسته به موسسات
علاوه بر اشخاص حقیقی از دیر باز شخصیت های حقوقی نیز با اهداف گوناگونی در ایران نشریاتی منتشر کرده اند که از جملع ی آن ها می توان نشریات وابسته به شهرداری,صدا و سیما و سازمان تبلیغات اسلامی و … را نام برد.
۷)نشریات موضوعی ( فرهنگی,هنری,اقتصادی و …)
مقالات مربوط به ادبیات , نقاشی , تئاتر, و سینما عمده صفحات اینگونه مجلات را به خود اختصاص می دهند.اما دراین میان درج مقالات و گزارش هایی درباره ی رویداد های هنری روز, معرفی کتاب های جدید و یا نمایشگاه های بر پا شده ی هنری و امثال این ها سبب میشود که این گونع مجلات جنبه ی خبری و اطلاعاتی خود را نیز حفظ کنند.
مثلا نشریات ورزشی یا اقتصادی حاوی خبرها و اطلاعاتی در زمینه ی مسائل اقتصادی یا ورزشی به ویژه در یکی از عرصه ها نظیر صنعت یا کشاورزی در اقتصاد و یا ورزش های رزمی و فوتبال در عرصه ورزشی هستند و معمولا خوانندگان ثابتی دارد که بیشتر آن ها را مردان تشکیل می دهد.
۸)نشریات سرگرم کننده
همواره بخش مهمی از مجلات را در برمی گیرد و جوابگوی کنجکاوی های طبقات مختلف در زمینه ی ماجراهای تاریخی, سفرنامه ها و شیوه های زندگی مردم سرزمین های دیگر می باشند.
اصول روزنامه نگاری و مدیریت مطبوعات – واحد نشریات اداره کل امور فرهنگی دانشگاه اصفهان